LƯỢC SỬ TRUNG TÂM THÁNH MẪU TÀPAO (1959 – 2024)

TÓM LƯỢC QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

TRUNG TÂM THÁNH MẪU TÀPAO

(1959-2024)

Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao tọa lạc tại thôn 2, xã Đồng Kho, huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận, cách Tòa Giám mục Phan Thiết 100km. Nơi đây, Thánh tượng Đức Mẹ được đặt tại lưng chừng núi Tàpao ở độ cao khoảng 200m so với mực nước biển. Thánh tượng Mẹ tựa vách núi, mặt nhìn sông La Ngà uốn khúc, mang phù sa và dòng nước tưới mát cánh Đồng Kho bao la. Theo ngôn ngữ của sắc dân K’Ho vùng Lâm Đồng và Bình Thuận, “Tàpao” có nghĩa là “một giấc mơ đẹp” (“Tà”: đẹp linh thiêng, “Pao”: giấc mơ).

1. GIAI ĐOẠN I (1959 – 1975): Đặt và Làm phép Thánh tượng Đức Mẹ

Vào năm 1959, về mặt hành chính, thời chính phủ Việt Nam Cộng Hòa, vùng núi Tàpao nằm trên địa bàn quận Tánh Linh, tỉnh Bình Tuy. Về mặt tôn giáo, Tàpao lúc ấy thuộc Giáo xứ Huy Khiêm, Giáo phận Nha Trang, với Đấng Bản quyền là Đức Giám mục Marcel Piquet, người Pháp (tiếng Việt gọi là Đức cha Lợi).

    Trong năm 1959, nhân dịp Đại hội Thánh Mẫu Toàn quốc lần thứ I tại Sài Gòn, Tổng thống Gioan Baotixita Ngô Đình Diệm đã chỉ thị cho làm bức tượng Đức Mẹ bằng xi măng, cao 3m, và đặt trên núi Tàpao, tỉnh Bình Tuy (Giáo phận Nha Trang). Trong giai đoạn từ năm 1958 đến 1961, qua trung gian và kinh phí của Phủ Tổng Ủy Dinh Điền, bốn Thánh tượng Đức Mẹ lần lượt được đặt ở những nơi khác: Đức Mẹ Giang Sơn, Đắk Lắk (Giáo phận Buôn Ma Thuột); Đức Mẹ Thác Mơ, Phước Long (Giáo phận Ban Mê Thuột); Đức Mẹ Phượng Hoàng, Pleiku (Giáo phận Kontum); và Đức Mẹ Trinh Phong, Ninh Thuận (Giáo phận Nha Trang).

    Ngày 8/12/1959, lễ kính Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội, Đức cha Marcel Piquet, Giám mục Giáo phận Nha Trang đã cử hành nghi thức Làm phép tượng Đức Mẹ Tàpao. Nghi lễ đã được tổ chức rất long trọng và có rất nhiều linh mục cũng như giáo dân tham dự. Từ đó, Thánh tượng Đức Mẹ trên núi Tàpao thường xuyên là nơi lui tới cầu nguyện của bà con giáo dân, đặc biệt vùng Phan Thiết và Bình Tuy.

Từ năm 1965-1975, vì hoàn cảnh chiến sự, Thánh tượng Đức Mẹ Tàpao gần như hoàn toàn bị rơi vào lãng quên, và trở thành hoang phế, cây cối mọc um tùm che khuất.

1. GIAI ĐOẠN II (1975 – 2005): Trùng tu Thánh tượng Đức Mẹ và hình thành phong trào hành hương

Ngày 30/01/1975, Giáo phận Phan Thiết được thành lập, tách ra từ Giáo phận Nha Trang, với Đấng Bản quyền là Đức cha Nicôla Huỳnh Văn Nghi.

Sau ngày 30/4/1975, đất nước thống nhất hai miền Nam – Bắc. Vâng lời Đấng Bản quyền, một số giáo dân đã âm thầm lặn lội đi tìm kiếm lại Thánh tượng Đức Mẹ trên núi Tàpao. Lúc này, Thánh tượng Mẹ bị tàn phá loang lổ, nhiều chỗ trên thân tượng bị hư hỏng.

Kể từ tháng 10 năm 1980, sau khi phát hiện tình trạng Thánh tượng Mẹ bị tàn phá nghiêm trọng, nhiều nỗ lực đến từ phía giáo dân vùng Bắc Ruộng, từ một số linh mục, và đặc biệt Đức cha Nicôla Huỳnh Văn Nghi, Giám mục Chính tòa Giáo phận Phan Thiết, đã cho phục chế, tu sửa lại Thánh tượng Đức Mẹ để có diện mạo như ngày hôm nay.

Ngày 01/8/1991: Công trình trùng tu Thánh tượng Đức Mẹ Tàpao được hoàn thành. Những năm sau đó, lác đác từng nhóm nhỏ cũng bắt đầu vượt núi băng ngàn đến với Mẹ Tàpao để kính viếng và nguyện cầu.

Vào cuối năm 1999-2000: Phong trào hành hương Đức Mẹ Tàpao bắt đầu được hình thành, khởi đi từ “sự kiện Trúc Lâm”. Chuyện kể rằng vào trưa ngày 23/9/1999, bốn em học sinh ở trường Tiểu học Trúc Lâm cơ sở II (thuộc địa bàn Giáo xứ Trúc Lâm, Giáo phận Xuân Lộc, Đồng Nai), khi đến trường, đã nhìn thấy hình bóng Đức Mẹ bay về phía núi rừng Tánh Linh (Bình Thuận). Sau khi tin này được loan đi, nhiều giáo dân đã tìm về vùng núi Tàpao, Tánh Linh, với ước mơ được chiêm ngưỡng Dung Nhan Mẹ. Từ năm 2000, khi biết trên sườn núi Tàpao có Thánh tượng Đức Mẹ hiển linh, từng đoàn hành hương người xa gần, thuộc mọi thành phần, không phân biệt tôn giáo, đã lũ lượt kéo nhau về Tàpao cả ngày lẫn đêm để chiêm ngắm và cầu nguyện với Đức Mẹ.  

Sau một thời gian, vì lượng khách hành hương ngày càng đông, để đáp ứng những nhu cầu thiêng liêng (lãnh nhận Bí tích Hòa giải, tham dự các Thánh lễ), vào ngày 13 hằng tháng, luôn có Thánh lễ đồng tế, do chính Đức Giám mục Giáo phận chủ trì tại nhà thờ Giáo xứ Tánh Linh, cách Tàpao khoảng 13km. Trước và sau khi tham dự Thánh lễ tại nhà thờ Tánh Linh, khách hành hương đều đến Tàpao để kính viếng Đức Mẹ.

1. GIAI ĐOẠN III (2005 – 2009): Xây dựng Linh đài Đức Mẹ Tàpao

         Ngày 05/4/2005, Kế nhiệm Đức cha Nicôla, Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan làm Giám Mục Chính tòa thứ hai của Giáo phận Phan Thiết.

         Ngày 13/8/2006, Đức cha Phaolô đã cử hành Thánh lễ Đặt viên đá đầu tiên xây dựng mặt bằng Linh đài Đức Mẹ Tàpao, và làm đường bên phải lên Linh đài. Sau chín tháng thi công, hai hạng mục này đã được khánh thành vào ngày 13/5/2007.

         Từ ngày 13/7/2008, các Thánh lễ đồng tế do Đức Giám mục Giáo phận chủ trì vào các ngày 13 trong tháng được chuyển về Nhà thờ Giáo xứ Đồng Kho.

       Từ ngày 8/12/2008, các Thánh lễ ngày 13 hàng tháng do Đức Giám Mục Giáo phận chủ tế được cử hành tại Lễ đài (tạm thời) dưới chân núi Tàpao.

            Từ ngày 8/12/2008 đến ngày 8/12/2009, được sự cho phép của Tòa Ân Giải Tối Cao, Giáo phận Phan Thiết tổ chức Năm Thánh Đức Mẹ Tàpao, kỷ niệm 50 năm ngày Làm phép Thánh tượng Đức Mẹ Tàpao (1959 – 2009).

Từ năm 2008-2009: Văn phòng Trung tâm Hành hương Đức Mẹ Tàpao được thành lập.

1. GIAI ĐOẠN IV (2009-2017): Hình thành và phát triển Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao

         Ngày 25/07/2009, Tòa thánh bổ nhiệm Đức cha Giuse Vũ Duy Thống, Giám mục Phụ tá Tổng Giáo phận Sài Gòn, làm Giám mục Chính tòa thứ ba của Giáo phận Phan Thiết.

Từ năm 2010, để đáp ứng nhu cầu phục vụ khách hành hương, Đức cha Giuse cho mua thêm đất mở rộng và xây dựng Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao. Từ đây, Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao được hình thành và phát triển. Chương trình hành hương được tổ chức hằng tháng, bắt đầu từ tối ngày 12, lúc 19g00: Rước kiệu – Lần chuỗi Mân Côi – dâng hoa kính Đức Mẹ – Chầu Thánh Thể). Sáng ngày 13, lúc 6g30 với Giờ khấn và Thánh lễ đồng tế tại Quảng trường Trung Tâm.

Ngày 5/6/2014: Qua công văn số 1924/QĐ-UBND, UBND tỉnh Bình Thuận quyết định cho Tòa Giám mục Phan Thiết thành lập Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao, trực thuộc Tòa Giám mục Phan Thiết.

Từ năm 2010 đến 2017, Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao đã hoàn thành các hạng mục: Quảng trường Trung Tâm, Quảng trường Thánh Thể, Quảng trường Mân Côi, Lễ đài tại Quảng trường Trung Tâm, Cầu Giêsu, Nhà điều hành Trung Tâm (Nhà mục vụ), cơ sở hạ tầng điện nước, tạo cảnh quan môi trường xanh – sạch – đẹp.

Ngày 01/03/2017: Đức cha Giuse Vũ Duy Thống qua đời, để lại nhiều hạng mục công trình đang dang dở.

1. GIAI ĐOẠN V (2017-2019): Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các hạng mục theo quy hoạch

Ngày 14/03/2017, Tòa thánh bổ nhiệm Đức cha Tôma Nguyễn Văn Trâm, Giám mục Giáo phận Bà Rịa, làm Giám quản Tông tòa Giáo phận Phan Thiết.

Ngày 13/12/2018, Đức cha Tôma đã chủ sự Thánh lễ Khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 60 năm Làm phép Thánh tượng Đức Mẹ Tàpao.

Từ năm 2017-2019, Đức cha Tôma tiếp tục cho hoàn thiện Quảng trường Mân Côi, đồng thời cho xây dựng Quảng trường Biến Hình, Văn phòng, Trạm y tế, Bãi đậu xe, và một số hạng mục khác,…. theo quy hoạch kiến trúc mà Đức cha Giuse Vũ Duy Thống đã đề ra trước đây.  

1. GIAI ĐOẠN VI (2019 – nay): Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các hạng mục công trình để đáp ứng nhu cầu hành hương

Ngày 03/12/2019, Tòa thánh bổ nhiệm Đức cha Giuse Đỗ Mạnh Hùng, Giám mục Phụ tá Tổng Giáo phận Sài Gòn, làm Giám mục Chính tòa thứ tư của Giáo phận Phan Thiết.

Ngày 13/12/2019, Tại Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao, Đức cha Giuse Đỗ Mạnh Hùng chủ tế Thánh lễ Bế mạc Năm Thánh kỷ niệm 60 năm Làm phép Thánh tượng Đức Mẹ Tàpao. Đây cũng là Thánh lễ Khai mạc sứ vụ Giám mục tại Giáo phận Phan Thiết, với sự hiện diện của Đức Tổng Giám Mục Marek Zalewski và Quý Đức cha trong Hội đồng Giám mục Việt Nam.   

Trong thời gian đại dịch Covid-19 bùng phát (2020-2022), Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao tiếp tục xây dựng một số công trình: Cổng chính Trung Tâm (làm phép ngày 12/5/2020), Nhà nguyện Thánh Thể (làm phép ngày 12/6/2020) và xây dựng Nhà phục vụ khách hành hương tại Linh đài.  

Năm 2023-2024: Chuẩn bị mừng Kim Khánh – Kỷ niệm 50 năm thành lập Giáo phận Phan Thiết (1975-2025) và 65 năm Làm phép tượng Đức Mẹ Tàpao (1959-2024).

Ngày 5/03/2023: Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski, Đại diện Toà thánh không thường trú tại Việt Nam, đã chủ sự Nghi thức Làm phép viên đá đầu tiên xây dựng Nhà khách – Nhà phục vụ Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao.

Tòa nhà phục vụ cho Nhà khách Trung Tâm Thánh Mẫu Tàpao đã được Đức Cha Giuse Đỗ Mạnh Hùng làm phép vào ngày 20/11/2023, ngày Khai mạc Tuần Tĩnh Tâm Linh mục đoàn Giáo phận Phan Thiết.

Để đánh dấu cột mốc 50 năm thành lập Giáo phận Phan Thiết, trong năm 2024, Đức cha Giuse Đỗ Mạnh Hùng đã xin Tòa Thánh cho phép cộng đoàn Dân Chúa nơi đây cử hành Năm Thánh từ ngày 01/01/2024 đến ngày 13/01/2025. Trong suốt năm này, Tòa Thánh cho phép giáo phận cử hành 20 thánh lễ với phép lành toàn xá. Trong đó, có 12 thánh lễ diễn ra vào ngày 13 mỗi tháng tại TTTM. Tàpao và 8 thánh lễ đặc biệt khác.

Đồng thời, vào mỗi ngày hành hương 12 và 13 mỗi tháng, đều có một Giới hoặc đoàn thể của Giáo phận tập trung và cùng nhau học tập 12 đề tài trong cuốn sách “Đức Maria, hình ảnh của Giáo hội Hiệp hành” bằng phương pháp “Đối thoại trong Thánh Thần”. Theo đó, dưới sự hướng dẫn của vị chủ chăn Giáo phận và các linh mục đặc trách, lần lượt các nhóm tích cực cùng nhau “Thinh lặng – Cầu nguyện – để lắng nghe Chúa Thánh Thần hướng dẫn”.

Cách riêng, trong hai ngày 16 và 20/9/2024, Giáo phận Phan Thiết đã tổ chức chương trình tạ ơn mừng kim khánh này với các sự kiện rất đặc biệt:

– Khánh thành nhà khách TTTM. Tàpao

– Làm phép Linh đài Đức Mẹ Tàpao

– Đêm Diễn nguyện mừng Kim khánh Giáo phận

– Thánh lễ tạ ơn mừng Kim khánh Giáo phận.

Các sự kiện này càng thêm ý nghĩa với sự hiện diện của Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN) vì Tàpao đã được chọn làm nơi HĐGMVN tổ chức hội nghị kỳ II năm 2024, từ ngày 16 đến ngày 20/9/2024.

Chiều ngày 16/9/2024, trước sự chứng kiến đầy phấn khởi của đại diện cộng đoàn dân Chúa Giáo phận Phan Thiết, ĐGM Giuse Đỗ Mạnh Hùng cùng với Đức Tổng Giám mục (ĐTGM) Giuse Nguyễn Năng và ĐTGM Giuse Vũ Văn Thiên đã cắt băng khánh thành, rồi ngay sau đó ĐTGM Giuse Nguyễn Năng đã chủ sự làm phép nhà khách TTTM. Tàpao.

Chiều ngày 19/9/2024, ĐTGM Marek Zalewski, Đại diện thường trú của Toà Thánh tại Việt Nam, đã chủ sự Phụng vụ Kinh Chiều và làm phép Linh đài Đức Mẹ Tàpao trước sự hiện diện của HĐGMVN và nhiều linh mục, tu sĩ, chủng sinh, giáo dân, cùng các phái đoàn Công giáo đến từ Ý, Pháp, Hoa Kỳ và Thái Lan. Linh đài Đức Mẹ được khởi công trùng tu từ ngày 07/6/2024 và hoàn tất sau 3 tháng.

Ngay sau nghi thức làm phép Linh đài, vào buổi tối cùng ngày, chương trình diễn nguyện tạ ơn mừng kim khánh Giáo phận Phan Thiết đã diễn ra tại quảng trường Trung Tâm. Đêm diễn nguyện có chủ đề “Cùng Mẹ Loan Báo Tin Mừng” với 4 phần chính: Rước kiệu tôn vinh Mẹ & lần chuỗi Mân Côi; Suy niệm đề tài “Đức Maria – hình ảnh của Giáo hội hiệp hành”; Diễn nguyện; và Chầu Thánh Thể. Các tiết mục trình diễn trong phần diễn nguyện thấm đẫm tâm tình tạ ơn, đưa cộng đoàn tham dự nhìn lại hành trình lớn lên của Giáo phận Phan Thiết qua các giai đoạn:- Quá trình thai nghén: cùng Mẹ Maria đón nhận;- Được sinh ra và lớn lên: cùng Mẹ Maria sống hiệp thông; – Xây dựng một Giáo phận hiệp hành: cùng Mẹ Maria loan báo Tin Mừng.

Sáng ngày 20/9/2024, Thánh lễ tạ ơn mừng Kim khánh Giáo phận Phan Thiết đã được long trọng cử hành tại quảng trường Trung Tâm, với vị chủ tế là ĐGM Giuse Đỗ Mạnh Hùng. Đồng tế với ngài có các vị Giám mục trong HĐGMVN, một số giám mục nước ngoài và khoảng 250 linh mục đồng tế. Ngoài ra, còn có sự tham dự của đông đảo tu sĩ, chủng sinh và anh chị em giáo dân từ khắp nơi trong và ngoài giáo phận. Trong lời phát biểu chúc mừng Giáo phận Phan Thiết, ĐTGM Marek Zalewski, Đại diện Thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam đã khẳng định rằng việc cử hành Năm Thánh Giáo phận cho thấy hạt giống đức tin đã nảy nở và phát triển mạnh mẽ ở miền đất này. Ngài nói: “Các tín hữu không chỉ được nuôi dưỡng về mặt tinh thần, mà còn trở thành ngọn hải đăng của ánh sáng và khí cụ của tình yêu Thiên Chúa trong vùng đất này và còn xa hơn nữa… Khi chúng ta cất cao lời ca ngợi tạ ơn, hãy nhớ đến nhiều ơn lành mà mình đã nhận được và những thử thách đã vượt qua”.

Kết luận:

–  Về cơ sở, nhìn chung, từ năm 2006 đến 2024, các công trình kiến trúc phục vụ khách hành hương lần lượt được thực hiện và xây dựng hài hòa với cảnh quan thiên nhiên núi rừng Tàpao, đúng theo tinh thần Thông điệp Laudato Si’.

–  Về đức tin Công giáo, theo dòng thời gian 65 năm (1959-2024), Thiên Chúa đã thực hiện biết bao điều lạ lùng tại Linh địa Tàpao. Đặc biệt, trong vòng 14 năm qua (2010-2024), phong trào hành hương Đức Mẹ Tàpao ngày càng lớn mạnh. Tàpao đã và đang trở thành một địa chỉ thân thương gần gũi của quý khách hành hương Công giáo cũng như không Công giáo, trong nước cũng như hải ngoại, tìm về đây kính viếng Đức Mẹ. Biết bao khách hành hương với lòng thành tâm kính viếng Mẹ Tàpao, đã đón nhận được vô vàn ơn lành của Thiên Chúa, nhất là ơn hoán cải (qua Bí tích Giải tội) nhờ lời cầu bầu của Đức Mẹ.  

–  Từ đó, Giáo phận Phan Thiết và quý khách hành hương cùng Mẹ Maria hát lên lời tri ân cảm tạ: “Linh hồn tôi ngợi khen Đức Chúa, vì Đấng Toàn Năng đã làm biết bao điều cao cả” (x. Lc 1,46.49) tại vùng đất Tàpao linh thiêng này.

————————————-

Nguồn:

1) KỶ YẾU 50 NĂM GIÁO PHẬN PHAN THIẾT, Gp. Phan Thiết, NXB. Đồng Nai, 2024.

2) Một số tư liệu khác.